لينك سايت جديد

http://www.animalhusbandry-st.blogfa.com/

اگر می خوای گاوداری بزنی اول اینجا رو مطالعه کن

زمين

مشخصات زمين مناسب جهت احداث

زميني كه جهت احداث ساختمانها و تأسيسات، توسط متقاضي و برابر ضوابط نظام دامپروري ارائه مي شود، مي تواند به يكي از شكلهاي زير باشد:

الف: زمينهاي سنددار

ب: زمينهاي استيجاري

ج: زمينهاي فاقد سند ( به شرط احراز مالكيت)

د: زمينهاي مشاع

ح: زمينهاي اصلاحات ارضي مفروزالرعيه

و: زمينهاي واگذاري از طريق هيأتهاي هفت نفره يا كميسيون مواد 31 يا 32 قانون واگذاري زمينهاي موات

زمينهاي كشت علوفه

در خصوص صدور پروانه تأسيس دامداريهايي كه درآنها نشخواركنندگان يا اسب، پرورش داده و نگهداري مي شوند، متقاضي جهت تأمين علوفه دامداري خود برابر ضوابط نظام دامپروري، بايد داراي يكي از شرايط زير باشد:

الف: مالك زمين كشت علوفه باشد.

ب: مستاجر زمين كشت علوفه باشد.(مدت اجاره حداقل 5 سال)

ج: متصرف بلامعارض زمين كشت علوفه بوده و آن را در اختيار داشته باشد.

د: مالك زمينهاي واگذاري از طريق هيأتهاي هفت نفره يا كميسيون ماده 31 قانون.

ه: با كشتكاران علوفه، قرارداد خريد علوفه تنظيم كرده باشد.

و: متقاضيان پرورش طيور صنعتي و بومي، كه داراي زمين جهت كشت مواد اوليه خوراك طيور باشند، با توجه به ميزان ارائه زمين ، در صدور پروانه تأسيس، الويت نسبي دارند.

ضوابط فني مورد نياز برای زمين

الف- فواصل

حداقل فاصله محدوده تأسيسات دامداريها و كارخانجات با واحدهاي مشابه و غير مشابه و همچنين با شهر، شهرك و روستا(مناطق مسكوني)، جنگل، رودخانه، دريا و ساير عوارض طبيعي، حريم فرودگاه، جاده، راه آهن، خطوط اصلي انتقال نفت و گاز، شبكه هاي فشار قوي برق و واحدهاي صنعتي (عوارض تأسيساتي)، براساس مفاد مندرج در جدول، فواصل تعيين مي شود.

تبصره1: در مواقع اضطراري و يا ارائه دلايل مستدل، كميسيون مركزي مجاز است، نسبت به كاهش يا افزايش حداقل فواصل مذكور مندرج در جدول فوق الذكر، تصميم لازم را اتخاذ كند.

تبصره2: در خصوص بعضي از انواع كارخانجات و واحدهاي پرورش بعضي از حيوانات كه در جدول فواصل نامي از آنها برده نشده است، براساس توضيحاتي كه در فصول اختصاصي پرورش هر كدام از آنها ذكر شده اقدام مي شود.

ب-عوارض جغرافيايي و اقليمي

1- در حد امكان، محل تأسيسات بايد به گونه اي انتخاب شود، كه جهت وزش باد از سوي مناطق مسكوني به طرف دامداري باشد.

2- محل تأسيسات در مورد حيوانات پوستي غير نشخوار كننده، به خصوص جوندگان، بايد طوري احداث شود كه از نظر عبور و مرور، ساير حيوانات و جوندگان وحشي به داخل تأسيسات جلوگيري به عمل آيد.

3- محل تآسيسات نبايد در مسيلهاي شناخته شده، قرار گيرد.

مجوزها و نحوه دريافت آنها

انواع مجوزها

مجوزهايي كه به عنوان اجازه اشتغال، براي فعاليتهاي مختلف دامداري يا اداره كارخانجات و كارگاهها صادر مي شود، به شرح ذيل است:

الف- موافقت اصولي

مجوزي است كه، قبل از صدور پروانه تأسيس به متقاضيان فعاليتهاي دامداري، مرغداري، كارخانه... در چهارچوب سياستها و ضوابط نظام دامپروري صادر مي گردد.

مدت اعتبار موافقت اصولي 6 ماه است و در موارد ضروري 6 ماه ديگر تمديد مي گردد.

هنگام صدور موافقت اصولي يا پروانه تأسيس و بهره برداري بايستي هر يك از مجوزها به نام يك نفر يا شركت ثبت شده باشد.

در صورتيكه تعدادي از افراد حقيقي درخواست صدور مجوز بنمايد، بايستي قبلاً با ارائه وكالت بلاعرض به نام يكي از سهامداران، زمينه اجراي مقررات مزبور را فراهم آورند.

همچنين فروش و انتقال موافقت اصولي تحت هر شرايطي ممنوع است.

ب- پروانه تأسيس

مجوزي را كه هر متقاضي براي احداث ساختمانها و تأسيسات هر نوع واحد دامداري، كارخانه يا كارگاه، كه داراي ضوابط نظام باشد و بايد دريافت نمايد، پروانه تأسيس مي گويند.

مدت اعتبار پروانه تأسيس 2 سال و با نظر كميسيون صدور پروانه استان به مدت يك سال ديگر قابل تمديد است.

چنانچه پس از پايان تمديد اعتبار پروانه تأسيس عمليات احداث واحد به پايان نرسيده باشد، در صورت ارائه مدارك و دلايل مستند و موجه از طرف متقاضي پروانه تأسيس حداكثر براي مدت يك سال ديگر به صورت اضطراري قابل تمديد است.

صدور پروانه تأسيس بايستي به نام يك نفر يا شركت ثبت شده باشد.

در صورتيكه تعدادي از افراد حقيقي درخواست صدور مجوز بنمايد، بايستي قبلاً با ارائه وكالت بلاعرض به نام يكي از سهامداران، زمينه اجراي مقررات مزبور را فراهم آورند.

فروش و انتقال پروانه تأسيس به غير، با كمتر از 50درصد پيشرفت فيزيكي ساختمانها و تأسيسات ممنوع است و منجر به ابطال پروانه مي شود،و با پيشرفت فيزيكي بيش از 50 درصد، در صورت انتقال كليه اراضي، امكانات، تسهيلات، تعهدات و اختيارات به طور يكجا و با كسب اجازه از كميسيون صدور پروانه استان، بلامانع است.

دارندگان پروانه تأسيس بايد، به محض اتمام ساختمانها و تأسيسات و قبل از بهره برداري، مراتب را به طور ترتيبي به كميسيون صدور پروانه استان اعلام نمايند.

ج- پروانه بهره برداري

مجوزي را كه متقاضيان پس از تأسيس واحد، در موعد مقرر و برابر ضوابط، دريافت مي دارند، پروانه بهره برداري مي نامند.

پس از اعلام خاتمه عمليات از سوي دارنده پروانه تأسيس، كميسيون صدور پروانه استان، موظف است حداكثر ظرف مدت دو هفته زمينه بازديد مشترك كارشناسان دامپروري و دامپزشكي را از تأسيسات مربوط فراهم و در صورتي كه عمليات ساختماني و تأسيساتي مطابق با طرح باشد و مراتب مورد تائيد كارشناسان مربوط قرار گيرد، حداكثر ظرف مدت يك هفته، پروانه بهره برداري صادر كند.

تبصره 1: در صورت ضرورت نوسازي واحد دامپروري در همان پلاك يا مرمت و بهسازي واحد يا توسعه، موضوع پس از طرح در كميسيون استان و كسب نظر موافق كميسيون، مراتب موافقت جهت انجام اموراداري، به صورت كتبي با تعيين زمان لازم حداكثر 6 ماه براي مرتب و بهسازي و 2 سال براي نوسازي يا توسعه واحد به متقاضي اعلام گردد.

تبصره 2: در موارد خاص، صدور كارت شناسايي يا شناسنامه دامداري به منظور تحقق زمانبندي شده نظام دامپروري براي واحدهاي پرورش دام و طيور با تصويب كميسيون مركزي صدور پروانه بلامانع است.

در موقع صدور پروانه بهره برداري، پروانه تأسيس از متقاضي پس گرفته باطل و در پرونده نگهداري مي شود.

در پروانه هاي صادره، نكات ذيل بايد مشخص شود:

1- مشخصات واحد

بايد وقوع، چگونگي بهره برداري،ظرفيت، مساحت زمين و مساحت زيربنا، در كليه پروانه ها قيد شود. در خصوص پروانه هاي دامداري، نژاد و تعداد دام موجود نيز، بر حسب مورد ذكر مي گردد.

تبصره1: شيوه بهره برداري براساس جدولهاي تنظيم شده در دستورالعمل تعيين شماره پروانه منضم به((نظام)) مشخص مي شود.

تبصره2: در مورد واحدهاي موجود، محاسبه ظرفيت، براساس مباني ذكر شده در((نظام)) يا در ذيل نقشه هاي تيپ يا الگويي و بر پايه تأسيسات موجود آن واحد مي باشد.

2- مدت اعتبار

مدت اعتبار پروانه و مجوزهاي بهره برداري 5 سال و پس از سپري شدن مهلت اعتبار، در ذيل همان پروانه به مدت 5 سال ديگر قابل تمديد است.

تبصره1: تمديد واحدهائي كه قبلاً پروانه دريافت داشته اند، بر روي فرمهاي جديد با ذكر شماره و تاريخ پروانه قبلي صورت

مي گيرد و در قسمت تمديد نوبت اول، مهر و امضاء خواهد شد.

چنانچه در پايان مهلت اعتبار پروانه، هيچ گونه ساختماني احداث نشده يا رفع نواقص و تكميل عمليات صورت نگرفته باشد و دارنده پروانه نتواند عذر موجهي ارائه نمايد، پروانه مربوط پس از طرح در كميسيون، لغو مي شود و مراتب جهت قطع كليه امتيازات به واحد زيربط اعلام مي شود.

متقاضيان بايد در خصوص صدور پروانه به تعهدات زير عمل كنند:

1- احداث هر نوع تأسيسات و ساختمان اضافه بر طرح و نقشه مصوب، بدون جلب موافقت قبلي مرجع صادر كننده پروانه، از سوي متقاضي ممنوع است. همچنين، استفاده از ساختمانها و تأسيسات و تجهيزات به جز در موارد مربوط، توسعه، فروش و انتقال نيز، بدون كسب اجازه ممنوع مي باشد، در اين خصوص، از متقاضيان تعهدنامه اخذ خواهد شد.

2- چنانچه مالك زمين بعد از صدور پروانه با كسب اجازه از كميسيون صدور پروانه،واحد خود را به شركت تبديل كند، اين تغيير نام پروانه،حتي قبل از احداث ساختمان دامداري يا كارخانه(در مدت تأسيس)، به نام شركت، بلامانع است.

3-به شرط ارائه وكالتنامه رسمي 4 ساله غيرقابل عزل، از سوي ساير شركاء تغيير نام پروانه به نام هريك از شركاء نيز بلامانع خواهد بود.

4- كليه مزاياي ناشي از پروانه هاي صادره به صاحبان آنها تعلق دارد و انتقال آن به غير ممنوع است.

5- دامداران، مجاز به پرورش و نگهداري دام، بيش از ظرفيت قيد شده در پروانه نيستند.

6- دامدارن نبايد با دريافت يك پروانه، نسبت به پرورش انواع دام، اقدام كنند.

و- مجوز بهداشتي

مجوزي است كه سازمان دامپزشكي كشور به منظور رعايت مسائل بهداشتي و قرنطينه اي در بهره برداري از كارخانجات و كارگاههاي موضوع اين نظام كه مجوز تأسيس آن را از وزارت صنايع يا ديگر دستگاهها صادر مي نمايند،صادر مي گردد.

مدارك مورد نياز جهت دريافت مجوز

اشخاص حقيقي يا حقوقي كه بخواهند نسبت به دريافت پروانه تأسيس و بهره برداري، دامداري يا كارخانه هاي مرتبط اقدام كنند، بايد مدارك ذيل را ارائه نمايند:

الف- مدارك مربوط به زمين تأسيسات

1- در مورد اراضي داراي سند مالكيت: اصل اسناد مالكيت به همراه يك نسخه فتوكپي ازآنها.

2- در مورد اراضي استيجاري: اجاره نامه رسمي غيرقابل فسخ به مدت حداقل 20 سال، كه بدين منظور تنظيم شده است.

تبصره: در مورد زمينهاي اوقافي مدت و موضوع اجاره براساس نظريه اداره اوقاف محل تعيين مي گردد.

3- در مورد اراضي فاقد سند مالكيت: مستند تصرف و احراز مالكيت، كه به تائيد مديريت جهاد شهرستان يا اداره كل منابع طبيعي استان بنا به مورد رسيده باشد و همچنين، امضا وارائه تعهد رسمي و ثبتي مبني بر اينكه پس از صدور پرانه در صورت اثبات صحت عدم مالكيت، پروانه صادره فوراً لغو مي شود و متقاضي حق اعتراضي ندارد و بايد خسارتهاي وارده را نيز، جبران كند.

4- در مورد اراضي مشاع: گواهي لازم به نام خود، مبني بر تعيين مساحت زمين، از مرجعي كه توسط مديريت جهاد شهرستان معرفي مي شود، همچنين نقشه زمين مورد نظر، جهت ايجاد تأسيسات كه به تائيد و امضاي كليه مالكين زمين و در صورت عدم امكان دسترسي به كليه مالكين، به تصديق عده اي از مالكين آن رسيده باشد.

تبصره1: نظر به اينكه پروانه مورد نظر به نام متقاضي صادر مي شود.بايد افراد نام برده، طي استشهد اراضي مشاع(فرم شماره 5) متعهد شوند كه پس از تقسيم و افراز ملك، زمين ياد شده در تصرف شخصي كه پروانه به نام او صادر خواهد شد، باقي بماند. اين فرم و نقشه مذكور بايد به تصديق شوراي محل وقوع ملك، يا نزديكترين شوراي محل برسد.

تبصره2: در صورتي كه زمين محل احداث تأسيسات، متعلق به چند نفر باشد، به شرطي پروانه به نام يكي از مالكين صادر مي گردد كه وكالتنامه رسمي غيرقابل عزل حداقل- به مدت 5 سال( فرم شماره 4) از ساير مالكيم مبني بر اجازه ايجاد تأسيسات و دريافت پروانه به نام خود ارائه نمايد.

5- در مورد زمينهاي اصلاحات ارضي مفروزالرعيه: گواهي لازم مبني بر مالكيت يا تصرف زمين و بلامعارض بودن آن، و همچنين تائيديه حدود و مشخصات و مساحت زمين از مديريت كشاورزي محل و نيز، نقشه تفكيكي اراضي محل كه زمين مورد نظر جهت احداث تأسيسات در آن مشخص شده باشد.

6- در مورداراضي واگذاري از سوي سازمانهاي كشاورزي يا سازمان جنگلها و مراتع: صورت مجلس واگذاري زمين و همچنين، نقشه و كروكي موردنظر جهت احداث تأسيسات.

ب- مدارک مربوط به زمين کشت علوفه

در مورد واحدهائي كه برابر ضوابط نظام دامپروري احتياج به ارائه اراضي كشت نباتات علوفه اي دارند:

1- گواهي از مديريت كشاورزي محل، مبني بر وجود مقدار كافي آب جهت كشت نباتات علوفه اي يا گواهي امور آب استان، مبني بر بلامانع بودن حفر چاه و تأمين آب مورد نياز كشت نباتات علوفه اي.

2- مدارك مالكيت زمين مورد نياز، اجاره نامه رسمي غير قابل فسخ با ارائه قرارداد رسمي و غيرقابل فسخ كشت علوفه به مدت حداقل 5 سال با كشتكاري كه زمين ايشان از نظر ميزان توليد علوفه و حدود و مشخصات آن به تائيد مديريت كشاورزي محل رسيده باشد.

بديهي است، مجموع تعهدات كشتكار طرف قرارداد، نبايد بيش از قابليت توليد زمين وي باشد. زمان شروع اجاره يا قرارداد خريد علوفه از تاريخ پيش بيني شروع بهره برداري خواهد بود.

تبصره1: در مورد زمينهاي اوقافي مدت اجاره براساس نظريه اداره اوقاف محل تعين مي گردد.

تبصره2: در صورتي كه محل زمين كشت نباتات علوفه اي در مجاورت محل تأسيسات دامداري نباشد، بايد زميني بدين منظور اختصاص داده شود تا از نظر فاصله اشكالي در حمل علوفه از محل كشت به محل دامداري به وجود نيايد. ميزان اين فاصله منوط به نظر كميسيون استاني خواهد بود.

تبصره3: در صورتي كه زمين نباتات علوفه اي در استان ديگري باشد، تائيديه سازمانهاي كشاورزي هر دو استان، الزامي است.

3- در مورد زمينهاي سنددار، فتوكپي نقشه تفكيكي پلاك اصلي كه پلاكهاي فرعي در آن، مشخص و به تائيد مديريت جهاد شهرستان محل رسيده باشد. در مورد اراضي فاقد سند مالكيت، كروكي يا نقشه تقريبي كه محل اراضي مورد نظر بر روي آن مشخص شده باشد و جهتهاي چهارگانه آن با متراژ زمين و ابعاد محدوده، معين شده و به تائيد شوراي محل روستاي وقوع ملك يا نزديكترين شورا و مديريت كشاورزي با حفظ مسئوليت متقاضي رسيده باشد.

طرح توسعه

در مرحله تأسيس اجازه توسعه داده نمي شود دارندگان پروانه بهره برداري،تنها در صورتي اجازه توسعه دارند، كه علاوه بر رعايت كليه شرايط لازم، توانايي مديريت آنها جهت ظرفيتهاي بالاتر مورد تائيد كميسيون صدور پروانه استان قرار گيرد. بديهي است كه توسعه هر واحد بايد متناسب با سياست ها و راهبردهاي اعلام شده توسط معاونت امور دام وزارت جهاد باشد.

تبصره: بديهي است كه توسعه هر واحد حداكثر تا سقف ظرفيتهاي مجاز با رعايت سياستها و راهبردهاي اعلام شده توسط معاونت امور دام مي باشد.

تبديل يا تغيير کاربری مجوز

تبديل، اعم از اينكه بخواهد در نوع دام، نژاد يا شيوه بهره برداري صورت گيرد، با در نظر گرفتن اولويتهاي منطقه اي، در چهارچوب سياستهاي وزارت جهادسازندگي، بلامانع است. در مورد تبديل دامداري از يك نوع به نوع ديگر و نيز تبديل نژاد يا نحوهُ بهره برداري در صورت داشتن كليه شرايط لازم جهت فعاليت جديد، پروانه قبلي باطل و پروانه بهره برداري جديد صادر مي شود.

پس از تشريح کليات مربوط به نحوه و مراحل اخذ مجوزهای لازم جهت احداث مراکز پرورش دام و طيور و صنايع وابسته، در ادامه اختصاصا به تشريح انواع و چگونگی اخذ مجوزهای مربوطه جهت احداث مراکز پرورش و نگهداری گاوهای شيری و پرواری و همچنين کشتارگاه های صنعتی ويژه دام و طيور خواهيم پرداخت.

پرورش گاو

پرورش گاو مي تواند به منظور بهره برداري به صورت داشتي، اعم از نژاد شيري و گوشتي، توليد اسپرم، يا با هدف تليسه آميخته و اصيل يا به صورت پرواربندي گوساله صورت گيرد.

در هر حال، نژاد گاو در هر يك از موارد فوق، مي تواند بسته به مورد اصيل، آميخته يا بومي باشد.

الف- ضوابط صدور پروانه تأسيس واحدهاي گاوشيري

1- ظرفيت: ظرفيت گاوداري شيري جديد التأسيس، نبايد از 20 رأس كمتر باشد و ظرفيتهاي بيشتر به شرح زير تعيين مي شود.

- واحدهاي كوچك به ظرفيت 20 الي 50 رأس گاو مادر.

- واحدهاي متوسط به ظرفيت 51 الي 150 رأس گاو مادر.

- واحدهاي بزرگ به ظرفيت 151 الي 300 رأس گاو مادر.

- واحدهاي خيلي بزرگ به ظرفيت بيش از 300 رأس گاو مادر (حداكثر 500 رأس)

2-زمين: حداقل زمين مورد نياز جهت تأسيس واحدهاي گاوداري شيري بر حسب ميزاني كه در ذيل نقشه هاي منضم به ((نظام)) قيد شده است، مشخص مي گردد.

زمينهاي زراعي موردنياز (خريد قطعي، واگذاري، اجاره حداقل 25 ساله) جهت كشت نباتات علوفه اي به ميزان يك هكتار براي رأس گاو اصيل، يك هكتار براي 3 رأس گاو و دورگ و يك هكتار براي 4 رأس گاو بومي است كه بتواند حداقل يك سوم كل نياز مواد غذايي دام را تأمين كند.بقيه نياز غذايي توسط دامدار و از طريق مواد غذايي متراكم تآمين مي شود.

تبصره: در مناطق گيلان، مازندران، گرگان و گنبد، ميزان زمين زراعي مورد نياز مي تواند تا مقدار 30 درصد، كاهش پيدا كند.(به عنوان مثال، 7/0 هكتار جهت دو رأس گاو اصيل)

3-نقشه و جايگاه: جهت نگهداري و پرورش گاو شيري نقشه هاي تيپ براي ظرفيتهاي10-20-30-50-75-100 رأس براي اقليمهاي سردسير، گرمسير و معتدل به شرح منضم به نظام طراحي، پيش بيني و ترسيم شده است. مباني محاسباتي نقشه هاي تهيه شده بر حسب هر رأس گاو مولد تعيين گرديده و متوسط مساحت زيربناي مفيد موردنياز براي يك رأس گاو مولد(مادر)، 6/15 متر مربع مسقف و 5/19 متر مربع غير مسقف است، كه براساس تركيب گله و نيازهاي جنبي، به طور تقريب، به شرح زير مي باشد:

...

ترکيب گله و تاسيسات مورد نياز

مسقف (مترمربع)

غير مسقف (مترمربع)

جايگاه گاو شيرده و خشک

5

10

تليسه پای کل تا زايش

26/1

52/2

گوساله 12- 6 ماهه (ماده)

5/0

1

گوساله 12-6 ماهه (نر پرواری)

5/0

1

گوساله 6- 5/2 ماهه

47/0

95/0

گوساله 3 هفته تا 5/2 ماهگی

2/0

4/0

زايشگاه و گوساله دانی (باکسهای انفرادی)

72/0

-----------

بيمارستان

15/0

-----------

جايگاه گاو نر

15/0

3/0

انبار کنسانتره

25/1

-----------

هانگارد علوفه

2

-----------

سيلو

-----------

83/2

دفتر اداری و مديريت

6/0

-----------

واحد مسکونی

1

-----------

محوطه عمليات دامپزشکی

-----------

5/0

سالن انتظار، شيردوش، محل جمع آوری و

سردکن شير و موتورخانه

8/1

-----------

جمع زيربنای مفيد (مترمربع)

6/15

5/19

...

تبصره1: ساختمانهاي جنبي گاوداري تا ظرفيت يكصد رأس گاو مولد مطابق معيارهاي تعيين شده تهيه و طراحي مي شود و از ظرفيت يكصد رأس به بالا، به ازاي هر يكصد رأس ظرفيت گاو اضافي، مساحت زيربناي مفيد جايگاه موردنياز به شرح زير قابل افزايش مي باشد.

- داروخانه و بيمارستان 15 درصد

- گوساله داني و زايشگاه 50 درصد

- دفتر اداري و مديريت و مسكوني 30 درصد

- سالن انتظار، سالن شيردوش، گاوهاي محل 50 درصد

- محل جمع آوری و شير سرد کن به همراه موتورخانه

همچنين ساير ساختمانها بايد طبق زيربناي مفيد تعيين شود و به نسبت ظرفيت واحد گاوداري افزايش يابد.

تبصره2: با توجه به عوامل جوي و شرايط اقليمي موجود در مناطق مختلف كشور، بنا يه تشخيص كميسيون صدور پروانه استان، مي توان به جاي سكوي علوفه( غير مسقف) از انبار يا هانگار علوفه( مسقف) استفاده كرد.

تبصره3: در مناطق خيلي سرد، كه آخور و راهرو تغذيه در زير سقف قرار مي گيرد، مساحت زير بناي غير مفيد نسبت به ميزان تعيين شده تا 20 درصد قابل افزايش است.

4-فواصل: رعايت فواصل در خصوص تأسيسات گاوداري شيري، بر طبق جدول فواصل، منضم به ((نظام)) الزامي است.

ب- ضوابط صدور پروانه تأسيس واحدهاي پرواربندي گوساله

1-ظرفيت: ظرفيت هر واحد پرواربندي گوساله جديدالتأسيس، نبايد در هر دوره از 50 رأس كمتر و از 1000 رأس بيشتر باشد.

تبصره: شركتهاي تعاوني توليد و كشت و صنعتهاي واجد شرايط مي توانند، متقاضي اخذ پروانه تآسيس پرواربندي گوساله، بيش از هزار رأس در هر دوره باشند.

2- زمين: حداقل زمين مورد نياز جهت تأسيس واحدهاي پرواربندي گوساله بر حسب ميزاني كه در ذيل نقشه هاي منضم به ((نظام)) قيد شده است، مشخص مي شود.

زمينهاي ارائه شده جهت كشت نباتات علوفه اي بايد از انواع زمينهاي آبي باشد و به ميزاني تعيين گردد كه بتواند حداقل يك سوم كل نياز غذايي مورد نياز دام را تأمين كند.

3- نقشه و جايگاه: جهت پرواربندي و پرورش گوساله، نقشه هاي تيپ براي ظرفيتهاي 25-100 و 300 رآس در اقليمهاي سردسير و گرمسير به شرح منضم به كتاب طراحي، پيش بيني شده است.

مباني محاسباتي نقشه هاي تهيه شده بر حسب هر رأس گوساله پروار تعيين مي شود و متوسط مساحت زيربناي مفيد مورد نياز به ازاي هر رأس گوساله پرواري اصل در يك دوره، 85/4 متر مربع مسقف و 15/5 مترمربع غير مسقف و به ازاي هر رآس گوساله دورگ و بومي، 35/4 مترمربع مسقف و 5 مترمربع غير مسقف، به شرح ذير مي باشد.

...

شرح

گوساله اصيل

گوساله دورگ بومی

مسقف

غير مسقف

مسقف

غير مسقف

جايگاه گوساله نر

5/2

4

2

4

خانه کارگری

4/0

-----

4/0

-----

محل عمليات دامپزشکی

2/0

-----

2/0

-----

انبار علوفه

17/1

-----

17/1

-----

انبار کنسانتره

58/0

-----

58/0

1

سيلو

-----

15/1

-----

-----

جمع کل (مترمربع)

85/4

15/5

35/4

5

..

.تبصره1: در واحدهاي كمتر از يكصد رأس، احداث محل عمليات دامپزشكي ضروري نيست و در ظرفيتهاي بالاي 100 رأس به ازاي هر 100 رأس اضافه(علاوه بر آنچه كه در بالا اضافه گرديد)، 10 مترمربع مسقف و دو برابر آن بهاربند در نظر گرفته مي شود.

تبصره2: جهت بارگيري و تخليه گوساله بايد سكوي موردنياز پيش بيني شود.

تبصره3: با توجه به عوامل جوي و شرايط اقليمي در مناطق مختلف كشور، بنا به تشخيص كميسيون صدور پروانه استان، مي توان به جاي سكوي علوفه( غيرمسقف) از انبار علوفه (مسقف) استفاده كرد.

4-فواصل: رعايت فواصل در خصوص تأسيسات پرواربندي گوساله، بر طبق جدول فواصل منضم به ((نظام)) الزامي است.

تبصره1: تأسيسات موجودي كه جهت صدر پروانه بهره براري واحدهاي فوق الذكر به كار خواهد رفت، بايد به تائيد كميسيون صدور پروانه استان رسيده باشد و مبناي محاسبه ظرفيت چنين واحدهائي براساس آنچه كه در قسمتهاي قبلي ذكر شده است، مي باشد.

تبصره2: گاوداريهاي موجودي كه به علت عدم امكان رعايت فاصله مشمول دريافت پروانه بهره برداري نوسازي يا بهسازي نشوند، مي توانند برابر ضوابط انتقال، پروانه تأسيس دريافت كنند.

تبصره3: تمديد پروانه بهره برداري واحدهاي گاوداري شيري بالاي هزار رأس، كه قبلاً پروانه بهره برداري دريافت كرده اند،بلامانع است.

بررسي وضعيت و امكان سنجي بازيابي و توليد مواد با ارزش از ضايعات كشاورزي و صنايع تبديلي وابسته

مطالعاتی كه حول محور ارزيابی فنی اقتصادی روی بحث تبديل ضايعات و پسماندهای 17 محصول عمده کشاورزی در ايران شامل: 1- گندم و جو 2- شلتوک 3- دانه های روغنی 4- گوجه فرنگی 5- ضايعات سيب زمينی 6- چغندر قند 7- پنبه 8- نيشکر 9- مرکبات 10- سيب 11- انگور 12- خرما 13- پسته 14- بادام 15- گردو 16- چای 17- زيتون صورت گرفته است. سالانه ميليون ها دلار ارز جهت واردات موادي شامل:
- خوراك دام و طيور، انواع پروتئين هاي مصرفي انسان، دام و طيور و مواد مكمل آن
- انواع اسيد هاي آمينه و آلي مثل ليزين، آلانين، سيتريك، لاكتيك، گلوتاميك و .....
- انواع مواد شيميايي مثل الكل ها، فورفورال، پكتين، استن و ....
- انواع اسانس ها براي مصارف صنايع غذايي و بهداشتي
- انواع كاغذ و خمير آن

از كشور خارج مي شود و اين روند هر سا له سير صعودي به خود مي گيرد، اين در حاليست كه حجم دور ريز ضايعات كشاورزي در مزارع كشور قابل تأمل ميباشد. اين مسئله زماني اهميت خود را نشان ميدهدكه بدانيم ضايعات و پسماندهاي مزارع در ديگر كشورها منبع اصلي تأمين مواد مذكور براي صادرات به ايران وكشورهاي مشابه مي باشند. در تمامي فرايند هاي كشاورزي و صنايع مربوطه علاوه بر توليد محصولات اصلي، محصولات جانبي نيز توليد مي شود كه حجم وسيعي را شامل مي گردد و به علت اين كه محدودة وسيعي براي به كارگيري اين محصولات وجود دارد، بسياري از كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه، ارزش بالاتري را براي آنها در نظرمي گيرند، بگونه ايكه در بعضي موارد از محصول اصلي نيز بسيار با ارزش تر مي باشد. از طرفي براساس آمارهاي موجود در ايران تقريباً نيمي از محصولات كشاورزي بدون اينكه به مصرف برسد در مراحل مختلف از بين مي روند و صنايع تبديلي موجود در ايران به آن حد از رشد نرسيده كه بتواند از تمامي اجزاء يك محصول كشاورزي بهره مناسب و كامل را ببرد. همانطور كه ذكر شد، كليه اقلام وارداتي مذكور و صدها ماده پر ارزش ديگر در حال حاضر در سراسر دنيا از ضايعات و محصولات جانبي كشاورزي و طي يك برنامه منسجم در صنايع تبديلي توليد مي شوند و با توجه به آمار و ارقام مربوط به حجم مواد مذكور در ايران در صورت داشتن برنامه اي مدون و ساز و كار مناسب در جهت برنامه ريزي، كسب تكنولوژي هاي نداشته و ساماندهي داشته ها مي توان از اين مواد كه در اكثر مواقع نيز مسايل زيست محيطي حادي را هم بدنبال دارد در جهت استفاده بهينه و تبديل آنها به مواد با ارزش گامي در جهت شكوفايي اقتصاد كشاورز و كشاورزي برداشت. گزارشات منتشر شده جهاني نشان مي دهد كه كار بر روي اين زمينه يعني دست يابي به فرايندهايي مقرون به صرفه و قابل انجام جهت بازيافت و فرآوري محصولات جانبي و ضايعات در سالهاي اخير رشد فراواني داشته است و بي شك در اين رابطه علم بيو تكنولوژي نقشي اساسي داشته است. در اينجا مهمترين اقلامي را كه مي توان برروي ضايعات آنها سرمايه گذاري نمود انتخاب شده است. اقلام مورد مطالعه شامل. ضايعات كشاورزي و صنعتي، گندم، شلتوك، دانه هاي روغني، گوجه فرنگي، سيب زميني، چغندر قند، پنبه، نيشكر، مركبات، سيب، انگور، خرما، پسته، بادام، گردو، چاي و زيتون مي گردد که به جهت محدوديت به تشريح اطلاعات بدست آمده در مورد تعدادي از موارد مذکور پرداخته ميشود.

1- گندم

گندم گذشته از جنبه تجارتي مهم آن در دنيا، سلاحي كارآمد در مناسبات سياسي و جهاني است كه روز به روز بر اهميت كاربردي آن افزوده مي شود. با اينكه جمعيت ايران در حدود 1% جمعيت جهان است ولي در حدود 5/2% گندم جهان را مصرف مي كند كه اندازه اي خارج از تعادل سطوح استاندارد بين المللي است و تا حدود زيادي خبر از ضايعات بالا و مصرف آن بوسيله دام و طيور مي دهد. گندم همانند انرژي، كالايي راهبردي شناخته مي شود و از شاخص هاي مهم كشاورزي محسوب مي‌گردد. در حال حاضر سهم بزرگي از پتانسيل كشاورزي كشور به توليد گندم اختصاص دارد يعني رقمي در حدود 1/5 ميليون هكتار (مركز آمار ايران 79) كه با احتساب 25% ضايعات تقريبي گندم در كشور در واقع حدود 3/1 ميليون هكتار از اراضي مستعد كشور، با صرف كليه نهاده هاي زراعي، ضايع مي شود و اين با هدفهاي كشاورزي در رسيدن به خود كفايي در تضاد است. بطور كلي ضايعات گندم را مي توان به بخش هاي زير تقسيم نمود:

1- ضايعات كاشت
ضايعات در اين مرحله ، مقدار اضافه مصرف بذر است كه معمولاً حدود 20% برآورد مي شود و عمدتاً ناشي از خلاء تكنيكي و استفاده از شيوه هاي منسوخ كاشت مي باشد كه برابر 3/1 % كل گندم مصرفي كشور و يا 2%‌ كل گندم توليدي كشور است.

2- ضايعات پيش از برداشت
شامل ضايعات تأخير برداشت است كه بصورت ريزش يا سبز شدن روي خوشه در نواحي باران خيز حاصل مي شود. در يك طرح تحقيقاتي تلفات قبل از برداشت معادل 9/54 كيلوگرم در هكتار اندازه گيري شده است.

3- ضايعات برداشت
ضايعات در مرحله برداشت با كمباين شامل تلفات سكوي برش (%2- 5/0)، تلفات واحدهاي كوبنده (%1-5/0)، جداكننده (%4/0-2/0)، تميز كننده (%2/0-04/0) ‌و ساير عوامل است.

4- ضايعات پس از برداشت
اين ضايعات را مي توان به 4 دسته ضايعات حمل و نقل و ريخت و پاش (%5/5)، ضايعات بوجاري (%2/0)، ضايعات انبارداري (4%) و ضايعات تبديل (%5) طبقه بندي نمود.
از طرفی محصول جانبي گندم کاه می باشد. قرنهاست از كاه بعنوان ماده اوليه ساخت كاغذ (مخصوصاً در چين) استفاده مي شود. هم اكنون درمناطقي نظير اروپاي شرقي، آمريكاي جنوبي، خاورميانه و آسيا کاه بعنوان ماده اوليه مهم در صنعت خمير كاغذ مي باشد. دليل اصلي تداوم كاربرد كاه در ساخت كاغذ سهولت دستيابي به آن به عنوان پسماند توليد مواد غذايي است. اما مشكل هزينه هاي كارگري جهت جمع آوري، ذخيره سازي و جابجايي، كاربرد اين ماده را بيشتر به كشورهايي كه داراي نيروي انساني ارزان هستند و فرايندهايي كه كارخانجات مقياس كوچك نياز دارند محدود كرده است.

موارد استفاده ديگر كاه عبارتند از:

1- تغذيه دام، 2- منبع سوخت و توليد انرژي در كشورهاي غربي، 3- بستر دامها، 4- توليد پروتئين، 5- توليد كودهاي آلي، 6- افزايش حاصلخيزي خاك

2- دانه هاي روغني

استخراج روغن از 5 دانه روغني مهم كه عبارتند از بذر سويا، پنبه دانه، آفتابگردان، بادام زميني و شلغم روغني به روشهاي مختلف شامل: استفاده از حلال و استفاده از فشار و گاهی استفاده از دو روش فوق بصورت توأم، صورت مي گيرد. محصول جانبي فرايند هاي روغن كشي كنجاله نام دارد كه داراي مقدار نسبتاً زيادي پروتئين بوده و چنانچه كه خوب تهيه شده باشد اسيدهاي آمينه متشكل آن از لحاظ ميزان و قابليت جذب در حد مطلوبي است و به همين جهت در جيره غذايي دام و طيور براي تامين قسمت قابل توجهي از پروتئين و بعضي از اسيدهاي آمينه ضروري استفاده مي گردد.

3- نيشكر (محصولات جانبي صنعت توليد شكر از نيشكر)

مقدار توليد نيشكر در سال 1376 ، 2059 هزار تن بوده است از آنجا كه از هر 100 تن نيشكر 25 تن سرني، 35 تن با گاس تر، 10 تن شكر، 4 تن ملاس بدست مي آيد لذا مقدار باگاس و ملاس توليد شده در اين سال به ترتيب 720 و 82 هزار تن مي باشد. از باگاس نيشكر به عنوان سوخت در توليد برق، زغال چوب و متان و همچنين در صنايع سلولزي در توليد كاغذ، فيبر، مقوا و نئوپان استفاده مي شود. از طرف ديگر باگاس به عنوان يك ماده ليگنو سلولزي در توليد فورفورال، آلفا سلولز، اگزيليكول، انواع پلاستيك ها و خوراك دام استفاده مي شود. يكي ديگر از محصولات جانبي توليد شكر از نيشكر، ملاس است. ملاس شربت قندي حاصل از استحصال كريستالهاي شكر است كه به وسيله سانتريفوژ كردن بدست مي آيد. اين مايع حاوي مقدار زيادي قند مي باشد كه در شرايط متعارف قابل استخراج و كريستاليزاسيون نمي باشد. از ملاس نيشكر در صنايع تخميري در توليد موادي مانند اسيد استيك، سركه، استن، بوتانل، اسيد سيتريك، اسيد لاكتيك، گلسيرول. خمير مايه، آنتي بيوتيك ها، ليزين، گلوتاميك اسيد مي توان توليد كرد. همچنين از ملاس در توليد الكل، خوراك دام، كود، دكستران و صمغ استفاده مي شود. از گل صافي كه در تصفيه شكر بدست مي آيد مي توان موادي مانند چربي ها و موم استخراج كرد و يا از آن براي توليد كود و خوراك دام استفاده مي شود.

4- مركبات

كشور ايران با برداشت سالانه 3 ميليون و 51 هزارتن مركبات از 200 هزار و 105 هكتار باغهاي بارور، هفتمين توليد كننده مركبات در جهان و با توليد 000/640 تن ليموترش اولين توليد كننده در آسيا و چهارمين در جهان است. ضايعات در كشور ما شامل ضايعات برداشت، حمل و نقل، نگهداري و تبديل آنهاست. جدول زير ميزان ضايعات تبديل حدود 000/900 تن مركبات را نشان مي دهد. تفاله باقيمانده از فرايند آبگيري مركبات در حدود 50% وزن ميوه را شامل مي شود. اين تفاله ماده اوليه اي براي توليد محصولاتي مانند پكتين، غذاي دام، پوست شيرين شده، روغن پرس سرد، ملاس، ليمونن، مارمالاد و ژله پوست مركبات، محصولات حاصله از هسته مركبات، فلاونوييدها و … است.
قندها بصورت كربوهيدارتهاي محلول در تمام قسمت هاي ميوه مركبات به استثناي آب ميوه هاي اسيدي مانند آب ليمو وجود دارند و نزديك به 40% وزن خشك پوست ميوه هاي پرتقال و گريپ فروت را تشكيل مي دهند كه در اين ميان گلوكز، فروكتوز و ساكاروز از قندهاي اصلي هستند. مواد غير قابل حل در الكل در پوست مركبات شامل 50-30% مواد پكتيني، 40-20% سلولز، 20-10% همي سلولز مي باشد. تفاوتهاي زيادي بين تركيبات شيميايي تفاله مركبات مناطق مختلف وجود دارد.

در ذيل به تعدادي از فرآورده هاي حاصله از محصولات جانبي فرآيند مركبات اشاره ميشود:

1- پالپ خشك شده و ملاس مركبات،
2- پكتين: منبع اصلي توليد پكتين پوست مركبات مي باشد. پكتين به عنوان عامل ژله اي در تهيه مرباجات و برخي شيريني ها كاربرد داشته و حدوداً 3% پوست مركبات را شامل مي شود،
3- قرص هاي مركبات: قرص هاي مركبات توليد شده از پوست مركبات بصورت مكمل غذايي دارويي به غذاي دامهاي شيري و گوشتي اضافه مي شود،
4- مواد حاصل از تخمير ضايعات مركبات: فرايندهاي تخميري براي افزايش ارزش اقتصادي محصولات جانبي و تبديل ضايعات به فراورده هاي مفيد نقش مهمي دارند. محصولات تخميري مختلفي از جمل اتانول، متان، پروتئين تك ياخته (scp) اسيدهاي آمينه، اسيد پيرويك، 2 و 3- بوتيلن گليكول و پكتين ميكروبي را مي توان از ضايعات مركبات توليد نمود.

5- انگور

تفاله انگور يك پسماند ليگنوسلولزي و باقيماندة فرآيند آب گيري از ميوه انگور است. تفاله انگور حدود بيست درصد وزن مرطوب ميوه اوليه را تشكيل ميدهد. به طور معمول اين پسماند در زمين مدفون مي‌شود. اما اين روش علاوه بر هزينه بر بودن باعث مشكلات زيست محيطي نيز مي شود. از طرفي به دليل ميزان پروتئين و هضم پذيري پايين، كاربرد مستقيم تفاله به عنوان خوراك دام چندان مناسب نيست. بنابراين در سالهاي اخير توجه محققين به بازيافت محصولات مفيد از تفاله انگور و بهبود كيفيت آن براي خوراك دام جلب شده است. ميزان توليد انگور در كشور در سال 1376، 2150 هزار تن بوده است و مقدار قابل توجهي از آن جهت توليد آب انگور در كارخانجات صنايع تبديلي مورد استفاده قرار گرفته است. تركيب شيميايي تفاله انگور به طور قابل توجهي نسبت به نوع انگور و نوع فرآيند آبگيري (پرس داغ يا سرد) متغير است. اما به طور كلي تفالة انگور حاوي مقادير نسبتا زيادي قند (عمدتاً، گلوكز، فروكتوز و ساكارز)، تارتارات، آنتوسيانين و فيبر خام است كه مي توان آنها را بازيابي و مورد استفاده قرار داد. از تفاله انگور مي توان با تخمير حالت جامد يا غوطه ور اتانول توليد كرد. تفاله انگور از نظر ميزان تاتارات خيلي غني است. پس از تخمير الكلي تفاله، تارتارات موجود در پسماند را مي توان با آب داغ استخراج كرد. تفالة انگور منبع خوبي از آنتوسيانين ها است.آنتوسيانين ها رنگدانه هاي طبيعي موجود در ميوه ها و سبزيجات هستند. اين رنگدانه ها در محدودةpH بين 3-1 رنگ قرمز از خود نشان داده و مي توانند در بعضي مواد غذايي با اسيديتة بالا مورد استفاده قرار گيرند. فيبر خام موجود در تفالة‌ انگور را به دو صورت مي توان مورد استفاده قرار داد. صورت اول هضم بي هوازي آن براي توليد متان است و صورت غني سازي آن از نظر ميزان پروتئين و استفاده از آن به عنوان خوراك دام است. از طرف ديگر هسته انگور منبع با ارزشي براي تهيه روغن جهت مصارف خوراكي و صنعتي است. حدود 26-23 درصد از تفاله انگور را هسته هاي آن تشكيل مي دهد. تركيب اسيدهاي چرب استخراج شده از آن شامل اسيد ميريستيك، پالمتيك، استئاريك، اولئيك و لينولئيك است بالاترين مقدار آن اسيد لينولئيك است. ميزان كل اسيدهاي چرب اشباع شده و غير اشباعي هسته انگور به ترتيب 13-12 و 87-86 درصد مي باشد. بطور كلي محصولات بازيابي مفيد از تفاله انگور در شكل زير بصورت خلاصه نشان داده شده است.

تفاله انگور :

جداسازي
هسته
استخراج
پسماند
تفاله بي هسته
تخمير حالت جامد
روغن
پسماند
اتانول و سيتريك اسيد
خوراك دام
آنتوسيانين و تارتارات
متان

6- خرما

خرما از محصولات عمده كشارزي ايران است و حدود 60 درصد وزن خشك آنرا قند تشكيل مي دهد. مناطق عمده كشت خرما در ايران استانهاي خوزستان، هرمزگان، بوشهر، سيستان بلوچستان، فارس، كرمان مي باشد. ميزان توليد خرما در كشور در سال 1376، 877 هزار تن بوده است. بدليل نامرغوب بودن حدود 30 درصد خرماي توليد شده در كشور مستقيماً جذب بازار مصرف نمي شود و مي بايست در واحدهاي صنايع تبديلي و فرآوري تبديل به فرآورده هاي با ارزش شود. اين فرآورده ها به دو بخش تخميري و غير تخميري تقسيم بندي مي شود. از آنجاكه خرما حاوي درصد زيادي قند است لذا به عنوان منبع كربني در فرايندهاي تخميري استفاده مي شود.

مهمترين فرآورده هاي تخميري خرما عبارتند از:

1- اتانول: تخمير الكلي مواد قندي يك فرايند بيوشيميايي است كه توسط مخمر ساكاروسيس سروزيه انجام مي‌گيرد. براي توليد اتانول از خرما ابتدا لازم است كه عصاره گيري از آن صورت گيرد، تا قند از خرما استخراج گردد. ميزان قند استحصال شده در فرايند عصاره گيري به پارامترهاي متعددي مانند پيوسته يا مداوم بودن سيستم، يك يا دو مرحله اي بودن، زمان، دما و غيره بستگي دارد.

2- سركه: فرايند توليد سركه از خرما شامل دو مرحله تخمير بي هوازي توليد مايع تخميري الكلي سپس تخمير هوازي مايع تخميري الكلي به سركه است. فرايند بي هوازي تبديل عصاره استحصال شده از خرما به مايع تخميري الكلي مشابه فرايند اتانول است. مايع تخميري الكلي توسط باكتري هاي گونه استو باكتر به اسيد استيك تبديل مي شود. مايع خروجي حاوي 6-4 درصد اسيد استيك است. محلول فوق را پس از پاستوريزه كردن به عنوان سركه به بازار عرضه مي شود.

3- اسيد سيتريك: اسيد سيتريك از پرمصرف ترين اسيدهاي آلي در صنايع غذايي، دارويي و بهداشتي است كه در فرآيند تخمير توسط ميكروارگانيسم آسپرژيلوس نيجر از مواد قندي توليد مي شود. خرما به دليل داشتن درصد زيادي قندهاي منوساكاريد منبع كربني مناسبي براي فرآيندهاي تخميري است. اسيد سيتريك دركشت غوطه ور و سطحي توليد مي شود. در كشت غوطه ور فرآيند تخمير در فرمانتورهاي بزرگ همراه با حجم زيادي مايع تخميري انجام مي گيرد. در كشت سطحي ميكرو ارگانيسم ها بر روي مواد جامد فاقد آب آزاد رشد مي كنند. در فرآيند توليد اسيد سيتريك از خرما ابتدا عصاره گيري از خرما انجام مي گيرد، سپس فرآيندهاي تخليص و جداسازي يونهاي فلزي و تخمير انجام گرفته، در پايان مايع تخميري وارد بخش پايين دستي شده و در نهايت اسيد سيتريك توليد مي شود. توليد اين ماده از خرما در فاز آزمايشگاهي انجام گرفته است و در جهان هيچگونه نتايج تجربي در زمينه توليد در مقياس پايلوت و صنعتي وجود ندارد. لذا جهت صنعتي شدن فرآيند فوق مي بايست توليد در مقياس نيمه صنعتي انجام گيرد و در صورت موفقيت آميز بودن طراحي و توليد در واحد صنعتي انجام گيرد.

4- توليد پروتئين تك يافته (SCP): پروتئين تك ياخته سلولهاي خشك شده ميكروارگانيسم هاي مانند باكتريها، مخمرها، كپك ها، جلبك ها و قارچ هاي عالي است كه در مقياس وسيع كشت داده شده و به عنوان منبع پروتئين مورد مصرف انسان يا حيوان قرار مي گيرند. پروتئين تك ياخته بدليل ميزان تكثير بالا، ميزان محتوي پروتئين بالا، توانايي استفاده از منابع كربني ارزان قيمت و غيره جايگزين تمام يا بخشي از خوراك دام و طيور خواهد گرديد. ضايعات خرما حاوي تركيبات قندي بوده و منبع مناسبي براي توليد SCP مي باشد.

5- توليد چربي از خرما: مواد قندي خرما توسط ميكروارگانيسم هاي گونه پني سيليوم ليلاكيوم و پني سيليوم سوپي (زالسكي) در فرايند تخمير به چربي تبديل شده كه با روش استخراج، محصول خالص چربي بدست مي آيد. البته در اين مورد نتايج علمي كمي وجود دارد.

مهمترين فرآورده هاي غير تخميري خرما عبارتند از:

1- شربت خرما: شيره خرما متداولترين فراورده مشتق از خرما مي باشد كه هم به صورت خانگي و هم صنعتي توليد مي شود. براي توليد آن خرما را با مقدار مشخصي آب مخلوط و سپس گرم مي كنند و مواد قابل حل در آب خرما استخراج مي شود. عمليات عصاره گيري فوق به صورت يك يا دو مرحله اي انجام مي گيرد و بازدهي آن حدود 80-60 درصد بر پايه مواد قابل حل خرما است. سپس عصاره فوق را تصفيه كرده و در نهايت تابريكس 75 تغليظ مي شود. فرايند تصفيه عصاره خرما جهت جداسازي مواد غير قندي است.

2- قند مايع: از عصاره استخراج شده از خرما با تصفيه بيشتر و تغليظ مي توان قند مايع توليد كرد. فرايند تصفيه فوق شامل استفاده از ستون هاي تبادل يوني، رنگ بري، جدا سازي مواد معدني و تركيبات سنگين است. از مشخصات قند فوق كريستاله نشدن آن است به همين دليل اين قند قابل تبلور نيست و مي تواند بخوبي با شربت غليظ فركتوز (HFCS)‌ رقابت كند.

3- شهد و لواشك خرما: از طرفی هسته خرما حدود 12-6 درصد وزن كل خرما را تشكيل مي دهد.

مهمترين فرآورده هاي حاصل از هسته خرما عبارتند از:
1- روغن هسته خرما: از هسته خرما روغن زرد رنگ مايل به سبز كم رنگ استخراج مي شود وزن مخصوص آن 9207/0 است اسيدهاي چرب لينولنيك، لئوريك، ميريستيك، پالمتيك در آن وجود دارد. استخراج روغن از هسته خرما با حلالهاي آب، تتراكلريدكربن، هگزان، هپتان استفاده مي شود كه تجربيات نشان داده كه حلال هگزان مناسب تر است.

2- كنجاله خرما: در اثر فرايند عصاره گيري از خرما در توليد شربت و قند مايع كنجاله باقي مي ماند. كه حدود 30 درصد وزن خرما را كنجاله تشكيل مي دهد. و حاوي مواد پروتئيني، فيبر، چربي، خاكستر و مواد قندي است و از آن به عنوان خوراك دام استفاده مي شود.

3- مصارف چوب و الياف نخل: از چوب قند خرما براي توليد نئوپان و چوب مي توان استفاده كرد. از الياف خرما براي استحصال سلولز، ليگين، فورفورال استفاده مي شود همچنين از آن مي توان كاغذ توليد كرد.

7- گردو

ميزان برداشت گردو در داخل كشور بر اساس آمارهاي سال 1376 به رقمي حدود 125 هزار تن در سال مي رسد. با توجه به اين موضوع كه گردو داراي دو پوست مي باشد، رقمي معادل با 40 هزار تن پوست سبز گردو بدست مي آيد. البته پوست سبز گردو با توجه به وجود موادرنگي و ديگر اجزاي آن از ساليان گذشته مورد استفاده قرار مي گرفته است، ولي اطلاعات و آمارها نشان مي دهند كه در اين زمينه جاي كار بسياري وجود داشته و مي توان با ساماندهي و صنعتي كردن آن مواد بسيار با ارزشي از قبيل چندين رنگدانه طبيعي و مواد پروتئيني از آن بدست آورد.
پوست چوبي گردو كه بعنوان ضايعات پس از جدا كردن مغز آن بدست مي آيد به حدود 60 تا 70 هزار تن در سال مي رسد. در داخل كشور تا كنون بيشتر آن را جهت سوزاندن استفاده كرده اند و البته با توجه به خصوصيات بسيار منحصر بفرد اين پوست چند طرح تحقيقاتي تا بحال به روي آن جهت استفاده در تصفيه فاضلاب و جداسازي فلزات سنگين از آب بصورت مستقيم انجام شده است. بهرحال، كاربرد بسيار با ارزش تري براي اين پوست معرفي شده است كه مربوط به تبديل آن به گونه هاي مختلفي از كربنهاي فعال مي باشد. اين پوست را مي توان بطور كلي به دو نوع كربن فعال اكسيد شده و اكسيد نشده تبديل نمود. از اين كربنهاي فعال براحتي مي توان در صنايع مختلف غذايي همچون بعنوان رنگ بر در تصفيه شكر، به عنوان جاذب فلزات سنگين در تصفيه آب استفاده نمود.